ตำนานเจ้าแม่สองนาง : ผู้พิทักษ์แห่งแม่น้ำโขง จังหวัดบึงกาฬ
ศาลเจ้าแม่สองนาง จังหวัดบึงกาฬ นับเป็นอีกหนึ่งสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ของภาคอีสานที่มีผู้คนมาสักการะมาก เราจะพบเห็นศาลจำลองเจ้าแม่สองนางอยู่ตามริมแม่น้ำโขงด้วย เนื่องจากแต่ละตำนานของเจ้าแม่ล้วนเกี่ยวข้องกับแม่น้ำโขง
ตำนานแรก เล่าถึงสองพี่น้อง นางสมสีและนางบัวลี ซึ่งเป็นชาวไทยเดิมที่อพยพลงมาตามแม่น้ำโขงพร้อมบิดาและมารดา ในระหว่างการเดินทาง มารดาของสองพี่น้องเสียชีวิตด้วยโรคอหิวาต์ กระทั่งมาถึงเขตชัยบุรีหรือบึงกาฬในปัจจุบัน ทั้งสามได้ลงหลักปักฐานที่นี่ โดยนางสมสีและนางบัวลีตั้งใจว่าจะไม่แต่งงาน เพื่อจะได้อยู่ปรนนิบัติรับใช้พ่อ
อีกตำนานหนึ่งเล่าว่า เจ้าฟ้างุ้มแห่งเมืองล้านช้างพาลูกหลานอพยพมาตามลำน้ำโขง ทว่าก็เกิดเรื่องเศร้า เรือที่ใช้เดินทางมาล่มที่ปากห้วยมุก พระธิดาทั้งสองของท่านเสียชีวิต ซึ่งต่อมาเชื่อกันว่า พระธิดาทั้งสองได้กลายเป็นเทพผู้ปกปักรักษาผู้ที่อาศัยอยู่ริมแม่น้ำโขงหรือผู้ที่เดินทางข้ามแม่น้ำโขง ชาวบ้านจึงนิยมตั้งศาลที่ริมแม่น้ำโขง
คาถาบูชาเจ้าแม่สองนาง
ปัจจัยทุกชนิดต้องจัดเป็น “คู่” เพื่อถวายบูชา “สองนาง” ได้แก่ ไก่ 4 ตัว มะพร้าว 4 ผล เหล้าขาว 4 ขวด น้ำส้มน้ำหวานอย่างละ 4 ขวด หรือ 4 แก้ว นอกจากนี้ก็มีเครื่องบายศรี หมากเบ็ง มาลัย เครื่องสำอาง เครื่องประดับ เสื้อผ้า ผลไม้ที่เป็นชื่อมงคล ธูป 9 ก้าน เทียน 2 เล่ม
คาถาบูชาให้ตั้งนะโม 3 จบ ก่อนกล่าว “เสด็จย่าสองนาง มหาเทวา มัสมิง ทิสา อนุรักขันตุมหาเทวา มหิทธิกา เตปิ อัมเห อนุรักขันตุ อาโรคะเยนะ สุขเขนะจะ ข้าแต่พระองค์เสด็จย่าสองนาง องค์เทพผู้ยิ่งใหญ่ ผู้เปี่ยมล้นแล้วซึ่งอิทธิฤทธิ์ เมตตา บารมี วันนี้ข้าพเจ้า……….ขอกราบบูชา องค์เสด็จย่าสองนาง ขอให้ข้าพเจ้าห่างไกลจากทุกข์ทั้งหลายทั้งปวง และมีความสุข ความเจริญรุ่งเรือง มีโชคลาภผลทุกสิ่ง และประสบความสำเร็จ ทุกประการด้วยเทอญ”